prokaryot canlılar ne demek?
Prokaryot Canlılar
Prokaryotlar, çekirdek zarı ve zarla çevrili organelleri olmayan, basit yapılı hücrelere sahip canlılardır. "Prokaryot" kelimesi, "önce" veya "ilkel" anlamına gelen "pro" ve "çekirdek" anlamına gelen "karyon" kelimelerinden türetilmiştir. Bu isim, ökaryot hücrelerin daha karmaşık yapısına kıyasla prokaryot hücrelerin daha basit ve ilkel olduğunu yansıtır.
Temel Özellikleri:
- Çekirdek Yokluğu: En belirgin özellikleri, genetik materyallerini (DNA) çevreleyen bir çekirdek zarı bulunmamasıdır. DNA, sitoplazma içinde belirli bir bölgede (nükleoid) bulunur.
- Zarla Çevrili Organel Yokluğu: Mitokondri, golgi aygıtı, endoplazmik retikulum gibi zarla çevrili organelleri bulunmaz.
- Küçük Boyut: Genellikle ökaryot hücrelerden daha küçüktürler (0.1 - 5 μm).
- Hızlı Üreme: Genellikle binary fission (ikiye bölünme) yoluyla hızlı bir şekilde ürerler. Bu, hızlı adaptasyon ve evrimleşmelerine olanak tanır.
- Hücre Duvarı: Çoğu prokaryot hücrenin hücre duvarı vardır. Hücre duvarı, hücreye şekil verir ve onu dış etkenlerden korur. Bakterilerde hücre duvarı peptidoglikan içerir.
Prokaryotların Gruplandırılması:
Esas olarak iki ana gruba ayrılırlar:
- Bakteriler (Bacteria): Geniş bir çeşitliliğe sahip olup, toprakta, suda, havada ve diğer canlıların içinde veya üzerinde yaşayabilirler. Bazı bakteriler faydalıyken (örneğin, sindirime yardımcı olanlar), bazıları da patojen olabilir ve hastalıklara neden olabilir.
- Arkealar (Archaea): Bakterilere benzer görünseler de, genetik ve biyokimyasal olarak farklıdırlar. Genellikle aşırı koşullarda (yüksek sıcaklık, yüksek tuzluluk vb.) yaşarlar ve bu nedenle "ekstremofil" olarak da bilinirler.
Önemli İşlevleri:
Prokaryotlar, ekosistemlerde önemli rollere sahiptir:
- Besin Döngüsü: Azot döngüsü gibi besin döngülerinde kritik rol oynarlar.
- Biyoçözünürlük: Organik maddelerin parçalanmasına yardımcı olurlar.
- Simbiotik İlişkiler: Diğer canlılarla mutualist ilişkiler kurabilirler (örneğin, insan bağırsağındaki bakteriler).
- Biyoteknoloji: İlaç üretimi, gıda üretimi gibi biyoteknolojik uygulamalarda kullanılırlar.
Prokaryotların daha iyi anlaşılması, birçok alanda (tıp, çevre bilimi, biyoteknoloji vb.) önemli gelişmelere yol açabilir.